Cholesterol en vetten: wat u moet weten

Er wordt vaak over cholesterol gesproken, vooral in verband met gezonde voeding en hartziekten. Maar hoeveel van wat u weet over cholesterol is feitelijk waar en hoeveel is slechts een mythe? Laten we eens enkele van de meest voorkomende fabels tegen het licht houden om een beter inzicht in het probleem te krijgen.

Wat is cholesterol?

Cholesterol is een soort van wasachtig lipide (vet). Verrassend genoeg draagt het voedsel dat u eet slechts voor ongeveer 20 procent bij aan de totale hoeveelheid cholesterol in uw bloedbaan. Uw lichaam, en met name de lever, produceert de resterende 80 procent.

Voordelen van cholesterol

Een tekort aan cholesterol kan net zo schadelijk zijn als een teveel eraan. Cholesterol speelt een cruciale rol bij essentiële lichaamsfuncties:

• Vorming van celmembranen: Cholesterol fungeert als bouwsteen voor uw celmembranen.
• Verbeterde vloeibaarheid van membranen: Dit vergemakkelijkt het transport van voedingsstoffen en afvalstoffen in en uit de cellen.
• Productie van geslachtshormonen: Cholesterol is een voorloper van belangrijke geslachtshormonen zoals testosteron, progesteron en oestrogeen.
• Verbetering van het vetmetabolisme: Uw lever gebruikt cholesterol om gal aan te maken, wat een belangrijke stof is voor de vertering en verwerking van vetten.
• Isolatie van zenuwcellen: Door zenuwcellen te isoleren, helpt cholesterol de overdracht van elektrische signalen te verbeteren.
• Vlottere aanmaak van vitamine D: Met behulp van zonlicht zet uw lichaam cholesterol om in vitamine D.

Enkele wijdverbreide mythes over cholesterol ontkracht

Het is gemakkelijk om verstrikt te raken in een web van desinformatie. Laten we eens enkele van de meest voorkomende mythes doorprikken.

Mythe #1: Cholesterol is altijd slecht

Cholesterol is niet de vijand die velen ervan maken. Uw lichaam heeft het nodig voor vitale functies, zoals de vorming van celmembranen en de aanmaak van hormonen (waaronder oestrogeen en testosteron), galzuren en vitamine D. Cholesterol kan zich echter niet op eigen kracht in het bloed verplaatsen, omdat vet en bloed zich niet met elkaar vermengen. Het moet worden getransporteerd door lipoproteïnen, die gedeeltelijk uit vet en eiwit bestaan.

Er zijn vijf belangrijke types van lipoproteïnen die u moet kennen:

• Lipoproteïne met lage dichtheid (LDL): Vaak aangeduid als "slechte" cholesterol, transporteert het cholesterol van de lever naar de cellen. Overtollige hoeveelheden in het bloed hopen zich op in de wanden van de slagaders, wat leidt tot atherosclerose.
• Lipoproteïne met hoge dichtheid (HDL): Beter bekend als "goede" cholesterol, transporteert het overtollige cholesterol van de cellen terug naar de lever, waar het wordt verwerkt en uit het lichaam wordt verwijderd.
• Chylomicronen: Grote deeltjes die triglyceriden (vetten uit voedsel) bevatten. Ze worden geproduceerd in het spijsverteringsstelsel en worden rechtstreeks beïnvloed door uw dieet.
• Lipoproteïne met zeer lage dichtheid (VLDL): Transporteert de triglyceriden naar de weefsels, maar wordt aangemaakt in de lever. Dit vormt een ander type "slechte" cholesterol.
• Lipoproteïne met gemiddelde dichtheid (IDL): Ontstaat wanneer VLDL's hun vetzuren verliezen. Sommige worden snel door de lever verwijderd, terwijl andere worden omgezet in LDL.

Mythe #2: Een hoog cholesterolgehalte is alleen een probleem voor ouderen

Het is onjuist dat een hoog cholesterolgehalte alleen een probleem vormt bij oudere mensen. De gewoonten en gezondheidskeuzes die u maakt als u jong bent, kunnen een blijvend effect hebben op uw cholesterolgehalte. Een sedentaire levensstijl en een dieet met veel verzadigde vetten, transvetten en bewerkte voedingsmiddelen kunnen ervoor zorgen dat het cholesterolgehalte op jonge leeftijd stijgt. Genetica speelt ook een belangrijke rol. Zelfs de gezondste mensen kunnen dus vanwege hun familiale voorgeschiedenis te maken krijgen met een hoog cholesterolgehalte. Daarom is het belangrijk om al op je twintigste of dertigste te beginnen met cholesterolcontroles.

Mythe #3: Het is beter om alle soorten vet te vermijden

Vet vervult een belangrijke rol in het lichaam. Het is niet alleen een energiebron, maar ondersteunt ook de hormoonaanmaak en celgroei en helpt uw lichaam vitamine A, D en E te absorberen. Het verschil zit in het soort vetten dat u consumeert.

• Verzadigde vetten: Aanwezig in dierlijke producten en sommige plantaardige oliën. Een gezonde hoeveelheid verzadigd vet in de voeding is prima, maar matigheid is hier de boodschap. Probeer verzadigd vet te beperken tot maximaal 5-6% van de totale dagelijkse calorie-inname.
• Transvetten: Deze vetten zijn het schadelijkst. Ze worden voornamelijk aangetroffen in bewerkte voedingsmiddelen, verhogen het LDL-niveau en verlagen het HDL-niveau. Voor een gezond hart is het verstandig ze volledig te vermijden.
• Onverzadigde vetten: Geef voor een dieet dat gezond is voor het hart de voorkeur aan enkelvoudig en meervoudig onverzadigde vetten. Deze vetten helpen het cholesterolgehalte in het bloed te verbeteren, ontstekingen te verminderen en het hartritme te stabiliseren. U vindt ze in avocado’s, vette vis, noten en olijfolie.

Mythe #4: Vetarme en vetvrije producten zijn gezonder

Het volledig vermijden van vet is niet alleen onpraktisch, het kan ook uw gezondheid schaden. Wanneer fabrikanten vet verminderen of weglaten, vervangen ze dit vaak door toegevoegde suikers of kunstmatige ingrediënten, wat leidt tot ongewenste pieken in de bloedsuikerspiegel. Uw lichaam heeft gezonde vetten nodig om bepaalde voedingsstoffen op te nemen. In plaats van enkel op het vetgehalte te letten, kunt u beter de voedingsetiketten eens aandachtig bekijken. Controleer dus het suiker-, vezel- en eiwitgehalte om de algehele voedingswaarde van uw voedsel beter te begrijpen.

Mythe #5: Als ik me goed voel, moet mijn cholesterol wel in orde zijn

Het feit dat u zich goed voelt, betekent niet dat uw cholesterol in orde is. Cholesterol stapelt zich niet van de ene op de andere dag op. Het is een langzaam, geleidelijk proces dat al in de kindertijd kan beginnen en zich tientallen jaren lang onopgemerkt kan ontwikkelen. Het wordt daarom vaak een "stille" ziekte genoemd, omdat er meestal geen symptomen zijn, althans totdat de aangerichte schade duidelijk wordt. Met een lipidentest wordt het gehalte aan LDL- en HDL-cholesterol en aan triglyceriden (een ander type vet) in het bloed bepaald. Wachten op symptomen zoals pijn op de borst of kortademigheid kan ervoor zorgen dat het te laat is om het probleem te behandelen. Er vroeg bij zijn is de beste strategie. Bij volwassenen van in de twintig is het raadzaam om elke vier tot zes jaar het cholesterolgehalte te laten testen.

Mythe #6: Als ik een gezond gewicht heb, betekent dit dat ik geen hoog cholesterolgehalte heb

Hoewel het waar is dat overtollig lichaamsvet, vooral rond de buik, kan leiden tot een toename van het "slechte" LDL-cholesterol, is dat slechts een deel van de waarheid. Dieet, levensstijl en genetica kunnen allemaal bijdragen aan een hoog cholesterolgehalte, ongeacht uw gewicht.

Mythe #7: Hoge HDL-waarden garanderen een lager risico op hartziekten

Hoewel het waar is dat HDL-cholesterol het cardiovasculaire risico verlaagt, zorgen zeer hoge niveaus niet automatisch voor een betere bescherming. In sommige gevallen kan te veel zelfs schadelijk zijn. Onderzoek heeft aangetoond dat de effectiviteit van HDL niet alleen afhangt van de kwantiteit, maar ook van de kwaliteit ervan, en die kan worden beïnvloed door genetica, lichaamsgewicht, levensstijl en andere factoren. Alleen focussen op hoge HDL-waarden is dus geen mirakeloplossing voor een gezond hart. Pogingen om de HDL-waarden te verhogen met bepaalde medicijnen hebben niet consequent een vermindering van het risico op hart- en vaatziekten aangetoond. In plaats daarvan is het belangrijk om aandacht te besteden aan een uitgebalanceerde welzijnsstrategie: een voedzaam dieet, actief zijn, stress beperken en de nodige voedingsstoffen binnenkrijgen.

Mythe #8: Cholesterol en verzadigd vet zijn de belangrijkste oorzaken van hartziekten

De overtuiging dat cholesterol en verzadigd vet de belangrijkste oorzaken van hartziekten zijn, is decennialang richtinggevend geweest bij diëten en medisch advies. Er zijn echter nog andere belangrijke factoren die bijdragen aan hartziekten.

De rol van magnesium

Magnesium is een belangrijk mineraal dat bijdraagt aan talrijke lichaamsfuncties, waaronder:

• Regulatie van spier- en zenuwactiviteit: Magnesium is nodig voor een goede spier- en zenuwfunctie.
• Eiwitsynthese: Dit mineraal draagt bij aan de eiwitsynthese.
• Energiemetabolisme: Magnesium grijpt via verschillende essentiële enzymen in het algehele energiemetabolisme van het menselijk organisme in. Het reguleert de synthese van eiwitten, koolhydraten en vetten, neemt deel aan de vorming van acetylco-enzym A en citroenzuur en helpt zo bij het metabolisme van alle drie de basisvoedingsstoffen.
• Ondersteuning van de normale psychologische functies: Dit mineraal draagt bij aan een normaal psychologisch functioneren.

Laten we niet vergeten dat het hart een spier is die 24 uur per dag werkt. Daarom is het belangrijk te zorgen voor voldoende magnesiuminname. Magnesium vind je in voedingsmiddelen zoals noten, zaden, bladgroenten en volle granen.

Mythe #9: Alleen mannen hoeven zich zorgen te maken over een hoog cholesterolgehalte

Een hoog cholesterolgehalte treft zowel mannen als vrouwen, maar op verschillende manieren. Oestrogeen, een vrouwelijk hormoon, helpt bij het handhaven van een hoog gehalte aan "goede" HDL-cholesterol. Maar bij het begin van de menopauze treedt een daling van de oestrogeenspiegels op en neemt dit beschermende effect af. Uit onderzoek blijkt dat postmenopauzale vrouwen ongeveer hetzelfde risico lopen als mannen.

Mythe #10: Statines hebben geen negatieve bijwerkingen

Statines remmen de werking af van een enzym in de lever dat verantwoordelijk is voor de productie van cholesterol. Enkele gemelde bijwerkingen zijn onder meer spierpijn en -zwakte, een verhoogd risico op diabetes en veranderingen in de leverenzymen.

Mythe #11: Statines zijn de enige manier om een hoog cholesterolgehalte onder controle te houden

Als u er net achter bent gekomen dat u een hoog cholesterolgehalte heeft, hoeft u zich geen zorgen te maken dat medicijnen de enige oplossing vormen. Het goede nieuws is dat u uw cholesterolgehalte dankzij een paar veranderingen aan uw levensstijl zelf grotendeels in de hand kunt houden.

• Voedingssupplementen: Ga eens na of u dagelijks de optimale hoeveelheid essentiële mineralen en vitamines binnenkrijgt, zoals magnesium, vitamine D en B-vitamines.
• Gezonde vetten: Eet voedingsmiddelen die rijk zijn aan meervoudig of enkelvoudig onverzadigde vetten, zoals noten, olijfolie en avocado's, en beperk voedingsmiddelen die rijk zijn aan verzadigde of transvetten, zoals boter, margarine, kaas en rood vlees.
• Beweging: Streef naar ongeveer 150 minuten lichaamsbeweging met matige intensiteit per week. Hoewel je geen cholesterol kunt "verbranden" zoals calorieën uit voedsel, verbetert actief zijn de gezondheid van hart en bloedvaten, waardoor het risico op cardiovasculaire problemen verder wordt verminderd.
  
  

Belangrijke ontdekking

Vergeet niet dat het beheersen van uw cholesterol een kwestie is van evenwicht en matigheid, niet van angst. Door deze wijdverbreide mythes te ontkrachten, bent u nu beter toegerust om het belang van cholesterol voor een gezond hart te begrijpen, zodat u de noodzakelijke veranderingen in uw levensstijl kunt doorvoeren.